پنجره دوجداره ویتانوا

انواع پنجره در معماری ایرانی

انواع پنجره در معماری ایرانی

پنجره ها در معماری ایرانی

پنجره ها از قدیمی ترین ارکان خانه ها هستند، که عنصری ضروری و مهم در هر ساختمانی اند. در واقع می توان گفت که سن پنجره ها به زمانی باز میگردد که اولین سکونتگاه های دائمی توسط بشر ساخته شد. از این رو پنجره ها را حتی در قدیمی ترین ساختمان ها و بناهای به جا مانده هم می توانیم ببینیم. پنجره ها عنصری مهم و بسیار تاثیرگذار در سبک های معماری در جهان هم بوده اند و هر سبکی از معماری پنجره ای با شمایل خاص دارد. از جمله در معماری زیبای ایرانی. در ادامه نیز قصد داریم درباره انواع پنجره در معماری ایرانی، که خود شامل چندین شاخه است(معماری سنتی ایرانی، معماری ایرانی-اسلامی، معماری هخامنشی و غیره) صحبت کنیم.

با ما همراه باشید.

 

اهمیت پنجره ها در معماری ایرانی

شاید کمتر ساختمانی را در هر دوره ای دیده باشید که فاقد پنجره باشند. پنجره ها چه به جهت تامین نور و دید از داخل یک ساختمان، و چه برای زیبایی بیشتر و گردش هوا، در تقریبا تمام ساختمان ها وجود دارند. حتی بناهای و ساختمان های نظامی نیز با وجود نیاز به امنیت، دارای پنجره های سبک خاص هستند.

بنابراین پنجره ها عضو جدایی ناپذیر ساختمان اند که بسیار هم به چشم می آیند. با دیدن هر ساختمانی از اولین اِلِمان های آن که به چشم می آیند پنجره ها هستند. از این رو پنجره ها در نوع و سبک معماری منحصر به فرد هر خطه ای تاثیر زیاد دارند.

ایرانیان از دیرباز بر اساس سنن و فرهنگشان، به نور، رنگ ، و طبیعت علاقه ویژه ای داشته اند، و اگر دیده باشید اکثر پنجره هایی که در معماری ایرانی وجود دارند، دارند شیشه های رنگی، شمایل هندسی متفاوت و زیبا ، و به طور کلی ظاهری پر جنب و جوش هستند.

با توجه به دوره های متفاوتی که در ایران وجود داشته و تاریخ غنی کشورمان، سبک های متنوعی از معماری ایرانی وجود دارد، مانند معماری هخامنشی، معماری اشکانیی، معماری ایرانی-اسلامی ، و معماری سنتی ایران، و معماری در دیگر دوره های تاریخی ایران.

به هرحال در تمام این دوره ها و سبک ها، انواع پنجره نیز شمایلی متفاوت و زیبا داشتند، که در ادامه به شناخته شده ترین آن ها می پردازیم.

انواع پنجره در معماری ایرانی

پنجره ارسی : معروف ترین نوع پنجره در معماری ایرانی

یکی از زیباترین و البته شناخته شده ترین انواع پنجره ایرانی در جهان، پنجره های ارسی هستند. بسیاری از آثار تاریخی به جا مانده در ایران که سالیانه گردشگران بسیاری را از سراسر جهان به خود جذب می کنند، بناهایی با پنجره های زیبای ارسی اند. این پنجره ها با نمای بسیار رنگارنگ خود هر بیننده ای را به خود جذب می کنند.

در واقع پنجره ارسی را اصلی ترین نوع پنجره سنتی ایرانی می دانند.

در زبانی فارسی ، اُرسی به معنای چم یا گشاده است.

چند نمونه از معروف ترین بناهای ایرانی با پنجره های ارسی:

 

انواع پنجره در معماری ایرانی
پنجره ارسی در مسجد نصیرالملک در شیراز

 

پنجره ایرانی
ارسی با شیشه‌های رنگی در کاخ گلستان در تهران

 

پنجره مشبک ارسی
پنجرهٔ اُرُسی در باغ دولت‌آباد، یزد.

 

پنجره در معماری ایران
بزرگترین ارسی ایران در خانه مشیرالملک اصفهان

پنجره شباک

یکی دیگر از پنجر های بسیار زیبا در معماری ایرانی که در بسیاری از شهر ها دیده ی شود، پنجره های شباک هستند. شباک به معنی شبکه بندی شده است، که به خوبی نشان دهنده شمایل جالب این پنجره هاست.

در واقع پنجره های شباک ، فاقد شیشه هستند . در ساخت پنجره های شباک از مصالح گوناگون چون سنگ، آجر ، کاشی ، چوب و گچ استفاده می شود.

پنجره شباک

 

پنجره شباک

با احیا شدن معماری ایرانی در کشورمان و تلفیق آن با روش های نوین معماری در چند سال گذشته، شاهد استفاده از انواع پنجره در معماری ایرانی، و ساخت نماهایی با پنجره های شباک ، با مصالح نوین نیز هستیم.

پنجره شباک
طرح پنجره شباک در بازار چهارسوی تهران، از بناهای جدید با معماری ایرانی

 

پنجره شباک در چارسو
نمایی از بازار چارسوی تهران با پنجره شباک

انواع پنجره در معماری ایرانی : پنجره روزن

پنجره های روزن نیز بی شک یکی از اصیل ترین و بارز ترین نمونه های پنجره در سازه های ایرانی هستند، که در آثار تاریخی زیادی ، به خصوص مساجد، مدارس و کاروانسرا ها می بینیم. پنجره های روزن در واقع تنها به منظور عبور نور و زیبایی اشعه نور که به داخل می تابد، و تهویه و گردش هوا ساخته می شوند و چندان جنبه ی دیداری ندارند. معمولا نیز در ارتفاعات بسیار بالا و روی سقف ها هستند و امکان تماشای بیرون را نمی دهند.

پنجره های روزن در اشکال متفاوتی ساخته می شوند، که در بسیاری از آثار برجسته ایرانی می بینیم.

پنجره روزن در خانه بروجردی ها
پنجره روزن در خانه بروجردی ها در کاشان

 

پنجره روزن در خانه بروجردی ها
خانه بروجردی ها، کاشان

پنجره روزن

پنجره های جامخانه

حتما دیده اید که بسیاری از سازه های ایرانی ، ساختاری گنبدی دارند. شکل گنبدی سازه ها در واقع بخشی جدایی ناپذیر از معماری سنتی ایرانی اند.

نقش مهم پنجره ها سبب شده حتی به روی سازه های گنبدی نیز وجود داشته باشند.

پنجره های جامخانه، در واقع حفره هایی روی مرکز گنبد ها هستند که گردش هوا و عبور نور را میسر می کنند.

در گذشته، این حفره ها را در مواقعی که نیاز به بستن آن بود، مانند فصول سرد یا در هنگام برف و باران، با جام ها می پوشاندند، بنابراین به پنجره های جامخانه ای مشهور شدند.

استفاده از جام برای بستن این حفره ها هم آسان بود، و هم نمایی زیبا نیز ایجاد می کند.

پنجره معماری ایرانی کاشان
کاشان

 

مقالات مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

میتونم کمکتون کنم؟